Ślepota barw, znana również jako niedowidzenie barw, to zmniejszona zdolność widzenia kolorów lub różnic w kolorach. Ślepota barw może utrudniać niektóre działania edukacyjne. Może również uniemożliwić zdanie niektórych testów i uzyskanie certyfikatów, które obejmują zdolność rozróżniania kolorów jako wymóg.
Co powoduje ślepotę barw
Ślepota barw to defekt w sposobie, w jaki widzimy i rozróżniamy kolory.
Ślepota barw to defekt w sposobie, w jaki widzimy i rozróżniamy kolory. Jest to zaburzenie genetyczne, co oznacza, że zazwyczaj jest przekazywane z rodziców na dzieci. Chociaż może się to wydawać łatwym sposobem na uniknięcie pomyłki, gdy nie możesz stwierdzić, czy coś jest niebieskie czy zielone, ślepota barw dotyka prawie 10% wszystkich mężczyzn i 0,5% wszystkich kobiet na całym świecie - więc są szanse, że znasz kogoś, kto ją ma lub miał w pewnym momencie swojego życia!
Niektórzy ludzie uważają, że jeśli są ślepi na kolory, nigdy nie będą w stanie prowadzić samochodu lub robić innych rzeczy, które wymagają widzenia różnych odcieni i barw światła. Ale to nieprawda! Ślepota barw nie oznacza, że nie jesteś w stanie rozróżnić czerwieni i zieleni; oznacza to raczej, że czasami Twój mózg interpretuje je inaczej niż inni ludzie.
Istnieje kilka różnych rodzajów ślepoty barw.
Ślepota barw, która zazwyczaj jest dziedziczna, może występować przy urodzeniu lub rozwinąć się w późniejszym okresie życia. Istnieje kilka różnych rodzajów ślepoty barw:
- Czerwono-zielona ślepota barw, najczęstszy i najbardziej rozpowszechniony typ, jest spowodowana brakiem lub nieprawidłowym działaniem czerwonych pigmentów w siatkówce. Dotyka ona do 8 procent mężczyzn i 0,5 procent kobiet na całym świecie.
- Niebiesko-żółta ślepota barw obejmuje niezdolność do widzenia niebieskich lub żółtych odcieni; ta forma jest znacznie rzadsza niż czerwono-zielony niedobór widzenia kolorów, ponieważ kolory te nie zawierają tak wielu długości fal (fal świetlnych, które mogą być postrzegane przez ludzkie oko), jak inne - ale nadal uważa się, że dotyka około 1 na 12 mężczyzn i 1 na 200 kobiet na całym świecie.
- Całkowita ślepota barw (lub monochromatyczność) występuje, gdy występuje całkowity brak jakichkolwiek komórek czopkowych; stan ten dotyka mniej niż 1 procent ludzi na Ziemi, niezależnie od płci lub rasy/pochodzenia etnicznego!
Ślepota barw może być również częściowa: Jeśli dana osoba ma problemy z postrzeganiem tylko niektórych odcieni w ramach jednego spektrum kolorów, ale nie innego - jak ktoś, kto może odróżnić wszystkie zielonkawe błękity od fioletowych czerwieni, ale ma trudności z rozróżnieniem odcieni, które mieszczą się między tymi dwoma punktami w spektrum - wtedy miałaby "czerwono-zieloną" częściową tritanopię zamiast tego, gdyby występowała pełna tritanopia (innymi słowy).
Ślepota barw może występować rodzinnie, ponieważ zazwyczaj jest genetyczna.
Ślepota barw może być dziedziczona. Ślepota barw jest cechą sprzężoną z płcią, co oznacza, że odpowiedzialny za nią gen znajduje się na chromosomie X. Kobiety mają dwa chromosomy X, a mężczyźni tylko jeden. Z tego powodu ślepota barw jest zwykle dziedziczona przez kobiety w rodzinach, w których w przeszłości występował niedobór widzenia barw (CVD).
W rodzinach, w których oboje rodzice są nosicielami tego samego wadliwego genu CVD i przekazują go swojemu dziecku podczas poczęcia, istnieje 25% szans, że ich dziecko odziedziczy dwie kopie tego wadliwego genu - po jednej od każdego z rodziców - i będzie dotknięte prawdziwą monochromatycznością lub całkowitą ślepotą barw. Ogólnie rzecz biorąc, kiedy ludzie mówią, że są "ślepi na kolory", w rzeczywistości odnoszą się do częściowego CVD; większość przypadków mieści się gdzieś pomiędzy łagodną lub umiarkowaną deuteranomalią a ciężką deuteranopią lub protanopią.
Różne rodzaje ślepoty barw są powiązane z różnymi genami.
Czerwono-zielona ślepota barw jest najczęstszą formą i jest spowodowana mutacją chromosomu X. Niebiesko-żółta ślepota barw, która dotyka mniej niż 1 procent mężczyzn, jest spowodowana mutacją w genie OPN1LW na chromosomie 3. Całkowita ślepota barw, która dotyka mniej niż 0,005 procent mężczyzn i kobiet, występuje, gdy obie kopie chromosomu X są zmutowane dla genów czerwonej lub zielonej opsyny (OPN1MW na chromosomie 7). Z tego powodu jest ona zwykle przekazywana rodzinnie jako autosomalna cecha recesywna wraz z innymi typowymi wadami czerwono-zielonymi, takimi jak protanopia/protanomalia (czerwona ślepota) i deuteranopia/deuteranomalia (zielona ślepota).
Całkowita ślepota barw może również dotyczyć niektórych kobiet, które mają tylko jedną zdrową kopię chromosomu X; jednak ten typ nie jest przekazywany z rodzica na dziecko, ponieważ urodziły się one z dwiema działającymi kopiami!
Czerwono-zielona ślepota barw: spowodowana przez zmutowany chromosom X.
Czerwono-zielona ślepota barw (znana również jako deuteranomalia) jest spowodowana przez zmutowany chromosom X. Jest ona powiązana z genem recesywnym na chromosomie 7. Oznacza to, że aby choroba wystąpiła, pacjent musi mieć co najmniej jedną kopię zmutowanego genu od matki i drugą od ojca, który może, ale nie musi, sam mieć ten gen.
Ważne jest, aby pamiętać, że ten rodzaj ślepoty barw niekoniecznie jest przekazywany przez oboje rodziców w równym stopniu; może pominąć pokolenia, zanim pojawi się w czyimś drzewie genealogicznym.
W niektórych przypadkach ślepota barw czerwono-zielonych może być dziedziczona zarówno przez ojca, jak i matkę, ale tylko wtedy, gdy każde z nich jest nosicielem jednej kopii zmutowanego genu, którą przekazują razem - co oznacza łącznie dwie kopie u jednego członka rodziny!
Niebiesko-żółta ślepota barw: spowodowana recesywnym genem na chromosomie X.
Niebiesko-żółta ślepota barw jest najczęstszą formą ślepoty barw. Jest ona powodowana przez recesywny gen na chromosomie X, co oznacza, że jest przekazywana tylko przez kobiety. Oznacza to, że chociaż mężczyźni są dotknięci tą formą ślepoty barw, rzadko mają dzieci ze swoimi żonami, które mają niebieskie oczy.
Całkowita ślepota barw: spowodowana recesywnym genem na chromosomie 7.
Osoby całkowicie niewidome na kolory widzą monochromatycznie. Widzisz wszystko w odcieniach szarości.
Całkowita ślepota barw (achromatopsja) dotyka mniej niż 1 na 30 000 osób i jest najrzadszą formą ślepoty barw. W tym stanie pacjent nie jest w stanie dostrzec różnic w czerwieniach, zieleniach i żółciach/złotych brązach (które odpowiadają czopkom o dużej długości fali). Ten typ całkowitej ślepoty barw może wystąpić w przypadku niedoboru widzenia barw czerwono-zielonych lub niebiesko-żółtych; jednak jest bardziej prawdopodobny, gdy oba geny są wadliwe na chromosomie 7.
Achromatopsja występuje, ponieważ jeden z trzech genów opsyny ma mutację, która uniemożliwia prawidłowy rozwój komórek siatkówki, przez co nie ma fotoreceptorów komórek stożkowych dla długości fal około 500 nm (niebieski), 550 nm (zielony), 560 nm (żółty) lub 590 nm (czerwony).
Ślepota barw może być spowodowana urazem fizycznym
Fizyczny uraz oka może również powodować ślepotę barw. Ten rodzaj ślepoty barw nazywany jest organiczną lub nabytą, w przeciwieństwie do dziedzicznej (genetycznej) lub wrodzonej (obecnej od urodzenia).
Na przykład oparzenie chemiczne siatkówki może wpływać na sposób, w jaki światło wpada do oka, a tym samym na postrzeganie kolorów przez osoby z tym schorzeniem. Podobnie, uderzenie w głowę może spowodować siniaki na siatkówce, które zmienią postrzeganie kolorów przez krótki czas po uderzeniu.
Ślepota barw może być spowodowana przyjmowaniem leków.
Nierzadko zdarza się, że leki powodują ślepotę barw. Najczęściej dzieje się tak, gdy dana osoba cierpi na chorobę zwaną leukodystrofią metachromatyczną (MLD). MLD jest dziedziczną chorobą genetyczną, która może prowadzić do uszkodzenia nerwów wzrokowych i ośrodkowego układu nerwowego, jeśli nie jest leczona. Może również prowadzić do różnych objawów, w tym:
- trudności z utrzymaniem równowagi lub chodzeniem
- upośledzenie zdolności motorycznych (trudności z poruszaniem się)
- brak koordynacji i kontroli motorycznej (zdolność do używania małych mięśni)
- osłabienie rąk lub nóg
Ślepota barw nie oznacza, że nie widzisz żadnych kolorów.
Ślepota barw jest spektrum, od łagodnej do ciężkiej. Osoba ze ślepotą barw może być w stanie zobaczyć niektóre kolory, ale nie inne, lub może być w stanie wykryć różne odcienie podobnych kolorów, ale nie różnicę między tymi odcieniami.
Możliwe jest również, że osoba ze ślepotą barw nie będzie w stanie odróżnić niektórych kolorów. Nazywa się to monochromatyzmem - stanem, w którym widzisz tylko w odcieniach czerni i bieli (lub szarości). Monochromatyzm nie jest powszechny, choć występuje u około jednego na 30 mężczyzn.
Pomimo tego zróżnicowania w nasileniu, osoby ze ślepotą barw często nadal są w stanie rozpoznać podstawowe kształty - takie jak kwadraty i koła - nawet jeśli ich zdolność do nazywania ich jest upośledzona przez ich stan.
Ślepota barw nie wpływa na zdolność widzenia kształtów lub czarno-białych obrazów.
Osoby niewidome na kolory czerwony-zielony mogą nie być w stanie odróżnić światła zielonego od czerwonego. Ale nadal możesz widzieć światła jako różne odcienie szarości - po prostu nie widzisz, że są to różne kolory. Nie będziesz mieć również problemów z rozróżnianiem obiektów o podobnych kolorach (takich jak jabłko i gruszka).
Ślepota barw wiąże się z innymi kwestiami zdrowotnymi.
Nowe badanie przeprowadzone w Danii i opublikowane w czasopiśmie Ophthalmology sugeruje, że osoby ze ślepotą barw mogą być bardziej narażone na inne problemy zdrowotne.
Badanie, w którym przez około 50 lat obserwowano ponad 3000 mężczyzn, wykazało, że mężczyźni, u których zdiagnozowano ślepotę barw czerwono-zielonych, byli nawet 4,5 razy bardziej narażeni na rozwój jaskry niż mężczyźni, którzy nie mieli ślepoty barw, jak podaje Los Angeles Times.
Osoby, u których zdiagnozowano całkowitą ślepotę barw, są bardziej narażone na rozwój jaskry niż osoby z łagodniejszymi formami ślepoty barw, donosi NPR.
Ogólnie rzecz biorąc, kobiety mogą być mniej narażone na jaskrę niż mężczyźni. Jak donosi Los Angeles Times, w duńskim badaniu kobiety miały niższy wskaźnik zachorowań na jaskrę bez względu na poziom ślepoty barw.
Na przykład, ludzie, którzy są "ślepi na czerwono-zielone kolory" - widzą szereg kolorów, ale mają trudności z rozróżnieniem między czerwonym i zielonym - są również bardziej narażeni na problemy sercowo-naczyniowe i są bardziej narażeni na rozwój cukrzycy, zgodnie z raportem NPR na temat duńskiego badania.
Podczas gdy nasze mózgi interpretują światło z tyłu naszych oczu poprzez skomplikowany system zwany korą wzrokową, inne nerwy wysyłają sygnały z siatkówki oka bezpośrednio do innej części mózgu zwanej wzgórzem, która przetwarza i interpretuje informacje wizualne.
Sposoby leczenia ślepoty barw
Ślepota barw jest dość powszechnym schorzeniem, ale rzadko zdarza się, aby ludzie w ogóle nie widzieli kolorów. Niektórzy mogą mieć ograniczone widzenie kolorów.
Jest Nie ma lekarstwa na ślepotę barw. Jedynym sposobem na przywrócenie widzenia kolorów jest operacja polegająca na wszczepieniu do oka wieloogniskowej soczewki kontaktowej. Wiele organizacji pracuje nad opracowaniem takiego leczenia, ale pozostaje ono eksperymentalne, a procedura nie została jeszcze zatwierdzona w Stanach Zjednoczonych.
Ślepotę barw można leczyć chirurgicznie, a także bardziej konwencjonalnymi metodami, takimi jak okulary lub kontakty. Ten rodzaj operacji polega na usunięciu niektórych komórek z siatkówki (warstwy wrażliwej na światło z tyłu oka) i zastąpieniu ich przezroczystym materiałem, który przepuszcza światło, ale blokuje niektóre długości fal (kolory). Procedura ta pozwala widzieć odcienie szarości zamiast poszczególnych kolorów, choć nadal będą one wyglądać inaczej niż gdybyś mógł je zobaczyć w ich prawdziwych odcieniach - czerwienie będą wydawać się ciemniejsze niż pomarańcze, błękity jaśniejsze niż fiolety - więc może to wymagać przyzwyczajenia!
Czy ślepotę barw można skorygować?
Istnieje wiele sposobów prawidłowa ślepota barw. Ślepota barw to stan, w którym dana osoba nie jest w stanie odróżnić pewnych kolorów od innych.
Ślepotę barw można korygować na kilka sposobów:
- Ślepotę barw można korygować za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych. Okulary ze specjalnymi odcieniami są najczęstszym sposobem leczenia łagodnych do umiarkowanych przypadków ślepoty barw. Pomocne mogą być również soczewki filtrujące określone kolory światła. Jeśli lekarz stwierdzi, że masz bardzo poważne trudności z rozróżnianiem czerwonych i zielonych obiektów, może przepisać soczewki kontaktowe zaprojektowane specjalnie dla osób z daltonizmem.
- Ci, którzy mają czerwono-zielona ślepota barw można skorygować za pomocą specjalne okulary i soczewki kontaktowe które pomagają im rozróżnić te dwa kolory. Ci, którzy mają niebiesko-żółta ślepota barw można skorygować za pomocą specjalnych soczewek kontaktowych, które pomagają im rozróżnić te dwa kolory.
- Jeśli jesteś jedną z nielicznych osób, których oczy nie mają fotoreceptorów - lub czopków siatkówki - wykrywających światło w zakresie zielonym i niebieskim, żadna korekcja nie pomoże Ci zobaczyć więcej kolorów niż wcześniej.
Kto jest zagrożony ślepotą barw
Kiedy ktoś mówi, że jest ślepy na kolory, zazwyczaj ma na myśli, że nie widzi niektórych kolorów. W rzeczywistości termin "ślepota barw" jest nieco mylący, ponieważ sugeruje, że istnieją tylko dwa rodzaje ludzi: osoby z normalnym wzrokiem i osoby z tym schorzeniem. W rzeczywistości istnieje kilka różnych form ślepoty barw. I choć łatwo jest założyć, że tylko mężczyźni cierpią na tę chorobę (ponieważ cierpi na nią średnio więcej mężczyzn niż kobiet), nie zawsze tak jest. Kto więc jest narażony na ślepotę barw?
Mężczyźni częściej niż kobiety są ślepi na kolory.
Mężczyźni częściej niż kobiety cierpią na ślepotę barw. Badanie przeprowadzone w 2004 roku na ponad 4000 osób wykazało, że mężczyźni dwukrotnie częściej niż kobiety mieli niedobór czerwono-zielonych kolorów. To samo badanie wykazało również, że dzieci, których rodzice mają niedobór kolorów, były czterokrotnie bardziej narażone na to, że same będą dotknięte tym problemem.
Każdy rodzaj ślepoty barw ma inne powiązania genetyczne.
Każdy rodzaj ślepoty barw jest spowodowany inną mutacją genetyczną. Czerwono-zielona ślepota barw jest najczęstszym typem, ponieważ jest dziedziczona po matce, która jest nosicielką chromosomu X zawierającego mutację. Ślepota barw może być również spowodowana mutacjami na innych chromosomach (np. autosomalna dominująca), które są rzadsze, ale nadal dotykają miliony ludzi na całym świecie.
Każdy typ ma inne powiązania genetyczne i etniczne:
- Czerwono-zielona ślepota barw sprzężona z chromosomem X dotyka tylko mężczyzn i kobiety ze zmutowanym chromosomem X; ponad 90 procent przypadków jest przekazywanych chłopcom przez ich matki.
- Zaburzenia widzenia barwnego (CVD) obejmujące monochromatyzm stożka niebieskiego zwykle wynikają z jednego wadliwego genu na chromosomie 7; znany również jako protanomalia lub deuteranomalia, dotyka około jednej na 30 000 osób w USA, co czyni go znacznie mniej powszechnym niż czerwono-zielone CVD sprzężone z chromosomem X.
Osoby z krótkowzrocznością są bardziej narażone na ślepotę barw.
Osoby z krótkowzrocznością są bardziej narażone na ślepotę barw. Krótkowzroczność jest najczęstszym rodzajem ślepoty barw i występuje, gdy gałka oczna jest zbyt długa od przodu do tyłu.
Osoby z albinizmem mogą być bardziej narażone na ślepotę barw.
Albinizm jest chorobą genetyczną, która powoduje, że dana osoba ma niewielką ilość pigmentu w oczach i skórze lub nie ma go wcale. Osoby z albinizmem mogą mieć również problemy ze wzrokiem, takie jak dalekowzroczność lub krótkowzroczność.
Objawy ślepoty barw mogą się różnić w zależności od rodzaju ślepoty barw u danej osoby. Na przykład osoby z czerwono-zieloną ślepotą barwną będą miały trudności z rozróżnieniem czerwieni i zieleni; osoby z niebiesko-żółtą ślepotą barwną mogą być w stanie zobaczyć niektóre odcienie fioletu zamiast niebieskich lub zielonych obiektów; a osoby całkowicie monochromatyczne będą widzieć wszystko jako różne odcienie szarości - ale mogą nie zdawać sobie sprawy, że coś jest nie tak z ich widzeniem, ponieważ nie wiedzą, jak wyglądają kolory!
Ślepota barw jest zwykle dziedziczona od jednego z rodziców (monoalleliczna) lub obojga rodziców (diploalleliczna), ale czasami jest spowodowana mutacją tylko jednego genu dla każdego oka (uniparentalna).
Niektóre rodzaje zaćmy mogą powodować ślepotę barw.
Ślepota barw może być również spowodowana zaćmą. Zaćma to zmętnienie soczewki, które pojawia się, gdy oko zostało wystawione na zbyt duże działanie promieni słonecznych lub w wyniku starzenia się.
Problemy z widzeniem kolorów mogą wystąpić po operacji soczewki lub siatkówki, które są bardziej prawdopodobne u osób z cukrzycą. Jeśli chorujesz na cukrzycę, ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem o tym, czy choroba ta może wpływać na widzenie kolorów i jak ją leczyć.
Każdy może rozwinąć nabytą ślepotę barw.
Większość przypadków ślepoty barw jest dziedziczna. Geny związane z rzadszymi rodzajami ślepoty barw są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jednak nabyta (lub przejściowa) ślepota barw może wystąpić w dowolnym momencie życia. Może być spowodowana urazem, chorobą lub lekami.
Wnioski
Istnieje wiele błędnych przekonań na temat ślepoty barw, zwłaszcza że jest to stan, który często jest źle rozumiany. Podczas gdy ci z nas, którzy mają normalny wzrok, nie są w stanie naprawdę zrozumieć, jak to jest widzieć świat oczami osoby niewidomej na kolory, wciąż możemy dowiedzieć się więcej o tej chorobie. Jeśli znasz kogoś, kto ma trudności z prawidłowym widzeniem kolorów, nie martw się, ponieważ będzie on w stanie pokonać tę przeszkodę za pomocą specjalnych okularów lub soczewek kontaktowych przepisanych przez okulistę.
Artykuły, które mogą Cię zainteresować
Jak ślepota barw może wpływać na życie?
66 zaskakujących faktów na temat ślepoty barw
Odpowiednie produkty
COVISN TPG-288 Kolorowe kontakty dla osób niewidomych na czerwono-zielony kolor
Okulary korekcyjne COVISN TPG-038 do zastosowań zewnętrznych i wewnętrznych
